เมื่อช่วงสงกรานต์ที่ผ่านมา
ครูเอก และครอบครัว ได้มีโอกาสไปเที่ยวที่ พิพิธภัณฑ์สัตว์น้ำ สถาบันวิทยาศาสตร์ทางทะเล
(สวทล.) ซึ่งเป็นหน่วยงานภายในมหาวิทยาลัยบูรพา ได้ทั้งความรู้และได้ระลึกความหลังในสมัยเด็ก
ๆ ที่ไปบ่อย ๆ ด้วย ตอนนี้สถาบันวิทยาศาสตร์ทางทะเลมีนิทรรศการน่าสนใจมาก เรื่อง แมงกะพรุน
ซึ่งครูเอกคิดว่า ถ้านักเรียนคนไหนที่เรียนเรื่องความหลากหลาย แล้วมีข้อสงสัยเกี่ยวกับวงจรชีวิตแบบสลับน่าที่จะสนใจนิทรรศการนี้แน่
ๆ
มาทบทวนกันหน่วยนะครับ
แมงกะพรุน หรือกะพรุน (Jellyfish หรือ Jelly)
เป็นสัตว์ชนิดหนึ่งในอาณาจักรสัตว์ (Kingdom Animalia) อยู่ในไฟลัมไนดาเรีย (Phylum Cnidaria) ครับ ซึ่งจุดเด่นของสัตว์ในไฟลัมนี้คือ
เข็มพิษ (Nematocyst) ซึ่งทำให้เกิดอันตรายต่อสิ่งมีชีวิตอื่น
ๆ ได้ เชื่อว่าหลาย ๆ คนคงเคยได้ยินว่ามีคนโดนแมงกะพรุนในขณะเล่นน้ำ
ซึ่งอาการก็แตกต่างกันไปตามพิษที่ได้รับครับ
ครูเอกสงสัยเหมือนกันว่าแมงกะพรุนที่ว่ายน้ำตามที่เห็น
มันว่ายเร็วจนมาโดนพวกเราหรือไม่
คำตอบคือไม่ครับ
แต่เราว่ายไปหามันเอง
เพราะส่วนที่เข็มพิษอยู่คือหนวด (Tentacle) ซึ่งยาวมาก ๆ เลยครับ แถมยังค่อนข้างใส ดูจากรูปสิครับ ยาวกว่าตัวมันอีกแถมยังบางมาก ๆ ไม่แปบกเลยที่หลายคนคิดว่าหลบพ้น แต่ก็ยังโดนจนเกิดรอยผื่นแดงเต็มไปหมด
ภาพ หนวดแมงกะพรุน (สีที่เห็นมาจากไฟในตู้ที่เปิดไว้)
แต่ที่ครูเอกตื่นเต้นคงเป็นวงจรชีวิตแบบสลับของแมงกะพรุนครับ
ทุก ๆ ปีตอนสอนเรื่องนี้ทั้งในค่ายโอลิมปิกวิชาการ และในโรงเรียน
ครูได้แต่หารูปจากที่ต่าง ๆ มาให้ดู แต่ตอนนี้
ครูเอกมีภาพถ่ายของตัวเองซึ่งได้จากที่นี่ละครับ
จากแผนภาพด้านล่าง
เป็นภาพสรุปวงจรชีวิตแมงกะพรุนครับ ซึ่งเริ่มจากตัวเต็มวัยจะสร้างไข่และสเปิร์มมาผสมกันเป็นไซโกต
แล้วเจริญเป็นตัวอ่อน planular ซึ่งจะลอยตามน้ำไปจนกระทั่งพบที่ยึดเกาะ
ตัวอ่อนนี้จะยึดไว้ แล้วเปลี่ยนรูปร่างเป็นทรงกระบอก ซึ่งเรียกว่า scyphistoma
หลังจากนั้นจะเปลี่ยนเป็น strobili ซึ่งจะมีส่วนปลายสร้างโครงสร้างคล้ายชามซ้อน
ๆ กัน ซึ่งส่วนปลายนี่ละครับที่จะหลุดออกมาเป็นตัวเล็ก ๆ ที่เรียกว่า ephyra
แล้วจะโตเป็นแมงกะพรุนตัวเต็มวัยต่อไป
ซึ่งแมงกะพรุที่เราเห็นที่ชายฝั่งมักเป็นแมงกะพรุนที่อายุมากแล้ว ซัก 5-10 ปีครับ แต่ก่อนหน้านั้นพวกมันจะอาศัยในทะเลลึก จนกระทั้งถึงเวลาของมัน
ภาพ
วงจรชีวิตของแมงกะพรุน
ที่มา
nstda.or.th/rural/public/100%20articles-stkc/100.pdf
ลองมาดูภาพที่ถ่ายมาได้เปรียบเทียบกันนะครับ
ภาพ scyphistoma (ตัวขาว ๆ เล็ก ๆ มีหนวดเยอะ ๆ ครับ)
ภาพ
ephyra
(เทียบกับนิ้วชี้ครูเอก)
ภาพ
ตัวอ่อนแมงกะพรุน (juvenile)
ขอขอบคุณสถาบันวิทยาศาสตร์ทางทะเล
(สวทล.) ที่มอบความรู้ให้กับพวกเราแม้ในช่วงวันหยุดสงกรานต์ครับ
และนักเรียนหรือคุณครูท่านใดสนใจ ไปดูได้เลยนะครับ ยิ่งช่วงนี้ปิดเทอม
โอกาสในการไปยิ่งมาก ข้างในมีสิ่งที่น่าสนใจอีกเยอะเลย
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็นกับบทความ